ຂຽນໂດຍ: ເອັງ ຄ້າງ
Author: Aeng Khang
ນາງຫຼ້າມົວ ໝໍເຢັ່ງ ຢູ່ບ້ານລາດມົນ ເມືອງຄຳ ແຂວງຊຽງຂວາງ. ຕອນນີ້ລາວກຳລັງຮຽນທີ່ໂຮງຮຽນມັດທະຍົມປາຍ ແລະ ເປັນຄູຝືກຂອງ ChildFund Pass It Back ໂດຍການສອນປື້ມຫຼັກສູດບົດບາດຍິງຊາຍໃຫ້ເດັກນ້ອຍໃນບ້ານ ແລະ ໂຮງຮຽນທີ່ເມືອງຄຳ.
ກ່ອນທີ່ຫຼ້າມົວເຂົ້າມາເປັນຄູຝືກລາວຍັງບໍ່ຮູ້ຫຍັງກ່ຽວກັບ ChildFund Pass It Back ແຕ່ລາວໄດ້ຍິນອາຈານປະກາດຢູ່ໂຮງຮຽນຈື່ງສະໝັກເປັນຄູຝືກ ແລະ ກໍ່ໄດ້ໄປຝືກອົບຮົມຢູ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນເປັນເວລາ 1 ອາທິດ. ລາວມີຄວາມຕື່ນເຕັ້ມຫຼາຍທີ່ໄດ້ຮຽນກ່ຽວກັບປື້ມຫຼັກສູດບົດບາດຍິງຊາຍນີ້ ຫຼ້າມົວບອກວ່າ: “ຂ້ອຍໄດ້ຮຽນຮູ້ຫຼາຍຢ່າງເຊັ່ນ: ປື້ມບົດບາດຍິງ-ຊາຍ ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍຮູ້ວ່າເດັກນ້ອຍ, ຜູ້ໃຫຍ່, ຍິງຊາຍ ມີສິດເປັນຂອງຕົວເອງ ແລະ ມີສິດຕັດສີດໃຈໃນການຕັ້ງເປົ້າໝາຍຕົວເອງ.” ເພາະວ່າ ຢູ່ໃນຊຸມຊົນແມ່ນສັງຄົມຄາດຫວັງໃຫ້ຜູ້ຍິງເປັນແມ່ທີ່ດີ, ດູແລລູກໃນເຮືອນ, ເຮັດວຽກຄອບຄົວເຊີ່ງຜູ້ຊາຍແມ່ນຜູ້ທີ່ເຮັດໄດ້ທຸກຢ່າງ ແລະ ອອກໄປເຮັດວຽກບ່ອນອື່ນຫາເງິນລ້ຽງຄອບຄົວ. ຫຼ້າມົວຍັງເວົ້າອີກວ່າ: “ເວລາຂ້ອຍອອກໄປຝືກອົບຮົມຢູ່ວຽງມີຄົນໃນບ້ານເວົ້າດູຖູກຂ້ອຍວ່າເປັນຜູ້ຍິງແທ້ໆເປັນຫຍັງອອກໄປເຮັດຕາມໃຈແບບນີ້, ເປັນຄົນບໍ່ດີ ເຖີງວ່າຂ້ອຍຈະໄປຝືກອົບຮົມມາກໍ່ບໍມີຄວາມສາມາດເປັນຄູຝືກສອນໄດ້. ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍຮູ້ສືກໜ້າອາຍ ແລະ ບໍ່ກ້າອອກໄປໃສມາໃສ. ແຕ່ໃນເວລາທີ່ຂ້ອຍຝືກອົບຮົມແລ້ວໄດ້ມີການແຍກເປັນກຸ່ມສົນທະນາກ່ຽວກັບທັກສະຊິວິດທີ່ເວົ້າເລື່ອງບົດບາດຍິງຊາຍ ເຊິ່ງຜູ້ຍິງສາມາດອອກໄປເຮັດວຽກຫາເງິນໄດ້ຢູ່ບອນອື່ນໄດ້ຄືກັນກັບຜູ້ຊາຍແລ້ວຂ້ອຍກໍ່ເລີຍເຂົ້າໃຈຄືນໃໝ່ ວ່າຂ້ອຍກໍ່ສາມາດໄປເຮັດວຽກ ຫຼື ໄປສອນເດັກນ້ອຍໃນບ້ານຂອງຂ້ອຍ ເຖີງວ່າຄົນອື່ນຈະເບີ່ງເປັນຄົນບໍ່ດີກໍ່ຕາມຂ້ອຍກໍ່ຈະພະຍາຍາມສອນເດັກນ້ອຍໃຫ້ໄດ້ດີທີ່ສຸດ.”
ນອກຈາກຄົນໃນສັງຄົມເວົ້າໃຫ້ຫຼ້າມົວວ່າບໍ່ສາມາດສອນເດັກນ້ອຍໄດ້ກໍ່ຍັງມີເຫດການໜຶ່ງທີ່ລາວໄດ້ພົບຕອນທີ່ລາວໄປສອນກໍ່ຄື: “ຂ້ອຍໄປລົງທະບຽນນັກກິລາຢູ່ໂຮງຮຽນກໍ່ມີຜູ້ຊາຍທີ່ຮຽນຢູ່ໂຮງຮຽນດຽວກັນກັບຂ້ອຍມາເວົ້າດູຖຸກນັກກິລາກັບຂ້ອຍວ່າ ພໍແລ້ວບໍ່ຕ້ອງໄປເຮັດ, ບໍ່ຕ້ອງຫຼີ້ມກິລາ ເພາະຜູ້ຍິງບໍ່ສາມາດເຮັດຫຍັງໄດ້. ບໍ່ວ່າຈະເປັນນັກກິລາ ຫຼື ວ່າເປັນຜູ້ນຳ ເຮັດໄປກໍ່ບໍ່ມີປະໂຫຍດ ໃຫ້ກັບໄປເປັນລູກສາວທີ່ດີຂອງພໍ່ ແລະ ແມ່!!! ແຕ່ຂ້ອຍກໍ່ໄດ້ບອກພຽງແຕ່ກັບກັບນັກກິລາຂອງຂ້ອຍວ່າບໍ່ຕ້ອງໄປສົນໃຈເພາະຂ້ອຍໄດ້ຮຽນກ່ຽວກັບສິດທິບົດບາດຍິງຊາຍແລ້ວ ເຖີງວ່າຈະເປັນຍິງ ຫຼື ຊາຍຖ້າເຮົາຄິດວ່າຈະເຮັດຫຍັງ ແລະ ເຮົາຄິດວ່າມັນເປັນສີ່ງທີ່ຖືກຕ້ອງໂດຍບໍ່ໃຫ້ມີບັນຫາກັບໂຕເຮົາແມ່ນເຮົາສາມາດເຮັດໄດ້.”
ຫຼັງຈາກນັ້ນຫຼ້າມົວກໍ່ໄດ້ປ່ຽນຄວາມຄິດວ່າ “ຕອນທີ່ຂ້ອຍຍັງບໍ່ໄດ້ໄປຝືກອົບຮົມກ່ຽວກັບບົດບາດຍິງຊາຍແມ່ນຜູ້ຊາຍເວົ້າໃຫ້ຂ້ອຍວ່າຜູ້ຍິງບໍ່ມີຄວາມສາມາດເຮັດຫຍັງໄດ້, ເປັນຜູ້ນຳບໍ່ໄດ້ ນອກຈາກເປັນແມ່ເບີ່ງແຍງລູກ, ເຮັດວຽກຢູ່ໃນເຮືອນ. ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍທໍ້ຖອຍໃນການຮຽນໜັງສື ເພາະຂ້ອຍຄິດວ່າເຖິງຕັ້ງໃຈຮຽນໄປກໍ່ບໍ່ໄດ້ວຽກເຮັດງານທຳ. ສຸດທ້າຍກໍ່ໄດ້ເບີ່ງລູກເຮັດວຽກຄອບຄົວຕາມທີ່ທຸກຄົນໃນຊຸມຊົນເວົ້າ. ແຕ່ຫຼັງຈາກທີ່ຂ້ອຍໄປຝືກອົບຮົມບົດບາດຍິງຊາຍມາ ເຮັດໃຫ້ຂ້ອຍເຂົ້າໃຈເຖີງຄວາມຄາດຫວັງ ແລະ ສິດທິ ຂ້ອຍຈື່ງຄິດວ່າ ທຸກຢ່າງທີ່ຄົນອື່ນເວົ້າໃຫ້ຂ້ອຍນັ້ນເປັນຄວາມຄາດຫວັງຂອງສັງຄົມເທົ່ານັ້ນ ບໍ່ຄວນເຮັດທຸກຢ່າງຕາມຄວາມຄາດຫວັງທີ່ສັງຄົມວາງໄວ້. ຂ້ອຍກໍ່ໄດ້ຕັ້ງຮຽນ, ເບີ່ງບົດຮຽນ,ຂ້ອຍໄດ້ຕັ້ງໃຈຮັບສະໝັກນັກກິລາ ແລະ ສອນເອົາປະສົບການເພື່ອອານາຄົດ ຈຶ່ງຫາວຽກເຮັດໄດ້ ເມື່ອເວລາມີຄອບຄົວຈິ່ງບໍ່ຕ້ອງຫຍຸ້ງຍາກເລື່ອງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍ.”
ພ້ອມກັນນັ້ນຫຼ້າມົວກໍ່ມີຄວາມຕື່ນເຕັ້ນຫຼາຍທີ່ຈະໄດ້ສອນປື້ມບົດບາດຍິງຊາຍໃຫ້ເດັກນ້ອຍແຕ່ລາວກໍ່ຈະຕັ້ງໃຈສອນໃຫ້ເດັກນ້ອຍເຂົ້າໃຈ, ເອົາປະສົບທີ່ລາວໄດ້ຮູ້ມາສົ່ງຕໍ່ໃຫ້ທຸກຄົນ “ເພາະປື້ມບົດບາດຍິງຊາຍມີຄວາມສຳຄັນຫຼາຍຕໍ່ທຸກຄົນຢູ່ໃນຊຸມຊົນ ຍ້ອນມັນມີບົດຮຽນກ່ຽວກັບສິດທິ, ການແຍກໃຫ້ອອກວ່າແມ່ນຫຍັງຄືຄວາມຄາດຫວັງຂອງຄົນອື່ນ ແລະ ແມ່ນຫຍັງເປັນສີ່ງຕົນເອງຕັ້ງເປົ້າໝາຍໄວ້ ແລ້ວຈະເຮັດໄປຕາມຄວາມຝັນ. ເມື່ອເດັກນ້ອຍ ແລະ ໄວໜຸ່ມຍິງໄດ້ຮຽນປື້ມນີ້ແລ້ວຈະເຮັດໃຫ້ພວກເຂົາເຂົ້າໃຈວ່າແມ່ນຫຍັງຄືຄວາມຄາດຫວັງຂອງຄົນອື່ນ, ແມ່ນຫຍັງທີ່ເປັນຄວາມຝັນໃນອະນາຄົດຈະເຮັດໃຫ້ຜູ້ຍິງມີຄວາມໝັ້ນໃຈ ແລະ ສາມາດອອກໄປຫາວຽກເຮັດໄດ້ບໍ່ວ່າຈະຢູ່ໃສກໍ່ຕາມແລ້ວກໍ່ເຮັດໃຫ້ສາມາດຊ່ວຍເຫຼືອຄອບຄົວໄດ້. ຂ້ອຍຢາກໃຫ້ທຸກຄົນຮູ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈເຖີງບົດບາດຍິງຊາຍວ່າ ຈະເປັນຍິງ ຫຼື ຊາຍ ເວລາເຮັດຫຍັງບໍ່ຄວນດູຖຸກຄົນອື່ນ ແລະ ຕ້ອງໃຫ້ຄວາມເຄົາລົບເຊີ່ງກັນ ແລະ ກັນແລ້ວເອົາໄປໃຊ້ໃນຊິວິດປະຈຳວັນ.”
ປື້ມບົດບາດຍິງຊາຍຂອງ ChildFund Pass It Back ກໍ່ເປັນສີ່ງສັນຄັນຫຼາຍທີ່ຫຼ້າມົວໄປຜ່ານການຝືກອົບຮົມແລ້ວມີຄວາມຮູ້ກ່ຽວກັບບົດບາດຍິງຊາຍວ່າຕົວເອງມີສິດເຮັດຫຍັງແລະ ບໍ່ຄວາມເຮັດຫຍັງ. ມັນເຮັດໃຫ້ລາວແຍກໄດ້ວ່າອັນໃດແມ່ນຄວາມຄາດຫວັງຂອງຊຸມຊົນ, ອັດໃດແມ່ນສິດຂອງລາວ ແລະ ປື້ມນີ້ເຮັດໃຫ້ລາວມີຄວາມຕັ້ງໃຈເບິ່ງບົດຮຽນແລະ ເອົາໃຈໃສ່ການສືກສາໂດຍທີ່ບໍ່ໄດ້ເຮັດຕາມຄວາມຄາດຫວັງຂອງຊຸມຊົນທີ່ມີຕໍ່ລາວ. ຖ້າຄົນໃນຊຸມຊົນໄດ້ຮັບຄວາມຮູ້ນີ້ກໍ່ເຮັດທຸກຄົນມີຄວາມເຄົາລົບເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ. ເວລາຜູ້ຍິງມີເປົ້າໝາຍ ຫຼື ມີແຜນຈະເຮັດຫຍັງ ແມ່ນຜູ້ຊາຍໄດ້ໃຫ້ຄວາມຮ່ວມມື, ສະໜັບສະໜູນແລ້ວຜູ້ຍິງຈະມີຄວາມໝັ້ນໃຈຕົນເອງຫຼາຍຂື້ນ, ມີຄວາມສາມາດເປັນຜູ້ນຳຫຼາຍຂື້ນ, ຕັ້ງໃຈຮໍ່າຮຽນສືກສາໂດຍບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງແຕ່ງງານໄວ ຫຼື ເບີ່ງແຍງລູກຕາມຄວາມຄາດຫວັງຂອງຊຸມຊົນ.
Lar Moua Noryeng lives in Lardmon Village, Kham district, Xiengkhouang Province. She is currently studying at secondary school and is a coach for Childfund Pass It Back, teaching the gender curriculum to children in her village and at schools in Kham district.
After hearing about the ChildFund Pass It Back program from her teacher, she applied to be a coach and she was trained in Vientiane for a week long session. She was thrilled to learn about the Understanding Gender curriculum. Lar Moua said: "I have learned a lot – the Understanding Gender curriculum made me realize that children, adults, men, and women all have rights, including the right to set their own goals.”
“When I went to be trained in Vientiane, someone in the village insulted me, asking why, as a woman, I am going out to do my own thing. They said I am not a good person, and that even if I could go to the training, I would never be a coach. This made me feel ashamed and afraid of going anywhere. However, when I was being trained there was a life skill discussion group about gender, and we discussed that women could go out and earn money like men. Then, I realized that I could go to work and teach children in my village. Even though other people might look me as bad person, I decided to try to teach the children the best that I can. "
Aside from the fact that people in the village told Lar Moua that she could not teach children, there was also an incident that she encountered when she was teaching:
“I went to recruit players in my school, and there were men at the same school who came to insult and tease us. They said ‘that is enough - you do not need to play sports because women cannot do anything. Whether you are a leader or a player, it is useless - just being a good daughter for your parents is enough!’ However, I just kept telling my players not to worry about his words, because I had learned about gender rights already. It does not matter if you are man or woman; if we know what we want to do and we think it's the right thing to do, we should just go for it."
After the training, her mindset changed: “Before I was trained about gender, men told me that women could not do anything other than being a mother to take care of children and do chores at home. This made me discouraged about my studies, because I thought that even though I worked hard, I would not be able to get a job anyway, and I would end up just taking care of children as people said. However, after I was trained about gender, I began to understand expectations and rights. I realised that everything people said to me was just based on societal expectations, and I should not follow the expectations they set. After that, I started to concentrate on my studies more, review my lessons, and focus on recruiting players and teaching them in order to gain experience for my future. I do this so that it will be easy for me to find a job, and when my family faces any problems, we will not face difficulties with expenses.”
She confides that she was very nervous about teaching the gender curriculum to children, but she will concentrate to help the children understand the content and share her experience with everyone "because the gender curriculum is very significant to everyone in the community since it consists of rights, how to identify the expectations of others, and setting goals. If children and young girls get to learn this curriculum, it will help them understand the expectations of others, and what future dreams will make women confident and able to go to work anywhere, so they can also support their families as well. I want everyone to know and understand gender, whether you are a man or a woman…You must respect each other and apply these lessons into daily life.”